Susza w Polsce i na świecie – marzec 2020

W większości mediów dominuje jeden temat. Nawet obchody Światowego Dnia Wody zostały poprzekładane lub odbędą się tylko w formie online w dodatku ze znacznie mniejszym zwróceniem uwagi na tematykę wodną. Ale susza toczy się swoimi torami, zupełnie innymi niż wiadomy temat zdrowotny. Co zatem dzieje się w temacie suszy? I to nie tylko w kraju ale i na świecie. O tym w dzisiejszym tekście.

Jak czytamy w ostatnim komunikacie Wód Polskich:

“W Wielkopolsce, na Kujawach i Dolnym Śląsku sumy opadów za grudzień 2019 r. stanowiły jednie 40-60% normy wieloletniej. W styczniu br. w południowej części kraju odnotowano deficyt opadów sięgający ponad 50% względem normy wieloletniej sumy opadów.”

W lutym i na początku marca (dane na 10 marca 2020 r.) opadów było trochę więcej, ale temperatury były wyższe, więc potencjalne parowania też większe, a w konsekwencji bilans za ostatni miesiąc (SPEI-1) wyszedł na zero – większa część kraju porównywalna do normy wieloletniej. Te opady poprawiły wilgoć w glebie:

“Aktualnie wilgotność gleby w przypowierzchniowych warstwach profilu glebowego do 1 metra oscyluje pomiędzy 50 a 95%  (dane na dzień 18.03.2020 r.). Zatem z punktu widzenia parametrów wilgotnościowych gleb dla rozwoju wegetacji, w tym upraw rolnych warunki i aktualnie zagrożenie suszą rolniczą zostało zminimalizowane.“

Gdy spojrzymy na okres trzymiesięczny (SPEI-3) całej minionej (nie)zimy to w sporej części kraju dominuje kolor pomarańczowy i czerwony świadczący o niekorzystnym bilansie wodnym. Spójrzmy jeszcze bardziej w przeszłość. Ostatnie półrocze (SPEI-6) to jakieś 30% powierzchni kraju bardzo suchej lub ekstremalnie suchej, a obszar z dodatnim bilansem to niewielki procent, głównie na Pomorzu. Dla całego roku (SPEI-12) sytuacja nie wygląda lepiej. Obszar ekstremalnie suchy jest dość spory i dotyczy głównie województwa łódzkiego oraz części województw otaczających.

Ta długotrwała susza powoduje, że wiele rzek nadal notuje niskie stany, a w wielu regionach poziom wód podziemnych nadal jest niski. Jakie to ma znaczenie dla rozpoczynającej się właśnie wiosny? Zajrzyjcie do mojego wcześniejszego tekstu Zimowa susza – jakie mogą być skutki?.

Aktualnie jeśli chodzi o rzeki:

“Stany niskie nadal utrzymują się m.in. na rzekach Polski południowej: Czarny Dunajec, Ropa, Wiar, Uszwica, Szreniawa, Prądnik, Ochotnica, Raba, Skawa, Przemsza, Biała, Psina, Ruda, Bystrzyca, Piława, Nysa Kłodzka, Odra;

w pasie środkowej Polski: Lubsza, Warta, Ner, Noteć, Pilica, Luciąża, Radomka, Świder, Wieprz, Tyśmienica;

oraz na północy kraju: Wda, Radunia, Liwa, Pasłęka, Łyna, Pisz, Ełk, Biebrza, Węgorapa.”

Ostatnie opady nie zmieniły też sytuacji dla wód podziemnych. Jak czytamy w komunikacie PIG-PIB na marzec:

W okresie od 1 do 31 marca 2020 roku przy założeniu niekorzystnych warunków meteorologicznych w okresie nadchodzących tygodni prognozuje się występowanie niżówki hydrogeologicznej w granicach województw:
– lubelskiego,
– kujawsko-pomorskiego,
– wielkopolskiego,
– pomorskiego,
– warmińsko-mazurskiego,
– dolnośląskiego,
– opolskiego
– śląskiego.

Lokalnie zjawisko to może występować również w innych obszarach kraju, w tym w szczególności w województwie mazowieckim.

Więcej informacji o aktualnej sytuacji znajdziecie w dobrze przygotowanym komunikacie na stronach Wód Polskich – link na końcu.

Pomimo wzrostu wilgotności w wierzchniej warstwie gleby leśnicy mobilizują się, aby zażegnać wszelkie problemy w zarodku. Jakie? Oczywiście chodzi o pożary lasów, których ryzyko wystąpienia rośnie wraz z rozwojem suszy. Jeszcze kilka dni temu takiego zagrożenia nie było w wielu miejscach. Dziś 25 marca w całej Polsce mamy najwyższy stopień zagrożenia pożarowego, co widać na poniższej mapie.

Na jakich etapach jest susza na świecie?

Zacznijmy od Europy. Jak widzimy na poniższej mapie:

• poziom ostrzegawczy (pomarańczowy), czyli deficyt opadowy powodujący obniżenie wilgotności gleby dotyczy:
  • części południowych Włoch – Sycylia i wybrzeże nad Adriatykiem)
  • we Francji w okolicach Lyonu
  • Grecji – na półwyspie peloponeskim i w północnej części kraju
  • rozległe obszary wschodniej Rumunii, Bułgarii i część Mołdawii
• poziom obserwacji (żółty), czyli odnotowano deficyt opadów:
  • znaczna część Portugalii i fragmenty Hiszpanii
  • całe południowe Włochy z Sardynią
  • obszar obejmujący Albanię, Macedonię i Grecję

Wyniki przedstawione na mapie dotyczą wskaźnika Combined Drought Indicator (CDI) do wyliczenia, którego używa się wielkość opadu, wilgotność gleby oraz odpowiedź roślin mierzona poprzez zdolność pochłaniania promieniowania przez rośliny w procesie fotosyntezy. Z uwagi na ostatni wskaźnik, dla wielu regionów o tej porze roku nie wyznacza się wskaźnika CDI, który jest stosowany do suszy rolniczej.

Rozwijając się susza w Południowej Europie wpłynie na uprawy pomidorów we francuskich regionach oraz we Włoszech i Grecji. Uprawy rolnicze w Europie za chwilę wystartują, a wtedy na bazie wskaźnika CDI będzie można zaobserwować jak ciepła i sucha zima wpłynęła na sektor rolniczy.

System monitoringu suszy w Ameryce Północnej oparty jest znany już wskaźnik SPI oraz o indeks suszy Palmera, który dotyczy wilgotności gleby i opiera się na modelu opad-parowanie (jest podobny do wskaźnika SPEI – inna metoda liczenia). Mapa jest tworzona przez jednostki z trzech krajów – USA, Kanada i Meksyk. Na mapie widać oznaczenia literami S – krótka susza poniżej 6 miesięcy, która wpływa głównie na rolnictwo i tereny trawiaste, i L – długoterminowa susza powyżej 6 miesięcy, która wpływa na wody powierzchniowe i podziemne oraz bardziej złożone ekosystemy. Raport wydawany jest raz w miesiącu. Na mapie mamy stan na koniec lutego. Najgorsza sytuacja jest aktualnie we wschodniej części granicy amerykańskio-meksykańskiej oraz w zachodnich i centralnych stanach USA. W opisowej części raportu możemy przeczytać, że susza (poziomy D1-D5) dotknęła 5.1% powierzchni  i 6.0% populacji Ameryki Północnej.

Dla Ameryki Łacińskiej niestety brak jest aktualnych danych dedykowanych temu regionowi. Ostatnie dokładniejsze dane są z początku listopada. Za to na jednej stronie można sprawdzić kilka różnych wskaźników. Po lewej macie wskaźnik dotyczący suszy hydrologicznej (% przepływu charakterystycznego), a po lewej wskaźnik suszy na bazie wilgotności gleby (też w %). Tradycyjnie im bliżej ciemnej czerwieni tym większa susza. Obszar na granicy Argentyny i Chile jest dotknięty suszą od 459 dni. Wpływa ona na uprawy argentyńskiej soi, której plony z drugiego zasiewu w roku będą niższe o 10% takich regionach jak San Martín, natomiast w Bigand przewiduje się straty na poziomie 30-80%.

Sytuacja w Chile jest jeszcze bardziej dramatyczna, bo jak podaje chilijska służba meteorologiczna okres między 2003 a 2014 r. był najsuchszą dekadą w ciągu ostatnich 150 lat i najcieplejszą jak dotąd w kraju. Natomiast 2018 był już jednym z najsuchszych lat od pół wieku, to w 2019 deszczy było jeszcze mniej deszcz (połowa wielkości opadu z 2018 roku), przy średnim deficycie opadów wynoszącym 75%. Deficyty opadów spowodowały, że zbiorniki wody pitnej, takie jak El Yeso, Aromos i Peñuelas, są wypełnione tylko w 21% ich całkowitej pojemności.

źródło: https://platform.princetonclimate.com/LAFDM/interface.php?locale=en

Dane dla Afryki są opracowane przez ten sam instytut Princeton Climate Analytics, zatem poniższe mapy to stan na początek listopada. Susza obejmuje znaczną część tego kontynentu.

Pierwszym regionem bliższym Europy jest obszar Maroka, Tunezji i Algierii. W sezonie 2019/2020 w regionie Casablanca-Settat (Maroko) odnotowano deficyt opadów wynoszący 78% w porównaniu z poprzednim sezonem. Trudne warunki pogodowe dotykają głównie zbóż i warzyw. Według Commodity Weather Group na większości pól pszenicy w północno-zachodniej Afryce spadło zaledwie 25% średniego opadu w ciągu ostatnich trzech miesięcy, co jest jednym z najsuchszych okresów od co najmniej 1980 roku. To był również najgorętszy okres jak na tę porę roku.

W przypadku Afryki Południowej widzimy już znaczny obszar objęty suszą. W obszarze tym występują nieregularne wzorce opadów. Niektóre obszary, takie jak środkowy Mozambik, wschodnia Zambia, Zimbabwe i Malawi, zostały dotknięte przez ulewne deszcze i powodzie, podczas gdy w innych, takich jak wybrzeże i południowa Namibia, południowy Mozambik, Zimbabwe i południowa Zambia, utrzymują się susze.

Największy problem z suszą występuje:

• Susza rozwinęła się w części południowej Mozambik i Zimbabwe, w których w ciągu ostatnich 3 miesięcy opady były poniżej wartości średnich.
• Opadów poniżej średniej w lutym wzmocnił suszę w części północnego Mozambiku.
• Późny początek pory deszczowej i nierównomierne opady deszczu w zachodniej Namibii i południowej Angoli.
• Opady poniżej średniej od początku stycznia na południu Madagaskaru.
• Opadów poniżej średniej w lutym w częściach Suazi i Południowej Afryki.

 

Sytuacja w Afryce Południowej jest na tyle poważna, że informacje o niej można znaleźć też na stronach Unii Europejskiej. W opracowanym dokumencie widać, które regiony są najbardziej dotknięte suszą.  Oprócz intensywności suszy w poszczególnych regionach mamy informacje o populacji narażonej na skutki suszy, głównie z powodu ograniczonej produkcji rolnej. Na mniejszych mapach widać też jak susza wpływa na rozwój roślin (góra po prawej – na podstawie wskaźnika fAPAR, który mówi o zdolności pochłaniania promieniowania przez powierzchnię roślin, głównie liści), anomalie temperatury (środkowa mapa) oraz wielkości deficytów opadów (dolna mapa).

Najpoważniejsza jest sytuacja w Zimbabwe, Zambii i południowym Mozambiku oraz w RPA, gdzie ponownie ogłoszono stan klęski żywiołowej (poprzedni był ogłoszony w 2018 roku).

Dane z lutego wskazują też na rozwój suszy w Kenii, gdzie Kenijska Grupa Sterująca ds. Bezpieczeństwa Żywności (KFSSG) szacuje, że 1,3 miliona Kenijczyków stoi w obliczu kryzysu na skutek o 50% mniejszych opadów. Sytuacja w tym kraju jest o tyle trudna, że po suszy 2018/19, w 2019 roku nastąpił wyjątkowo mokry i krótki sezon deszczowy, który wpłynął spowolnienie tempa ożywienia gospodarczego na wielu obszarach, ale warunki bezpieczeństwa żywnościowego stopniowo się poprawiają. Skumulowane opady deszczu wyniosły w zeszłym roku 140-350 procent średniej z lat 1981-2010 w całym kraju, co doprowadziło do powodzi na dużą skalę, które spowodowały osuwiska, zanieczyściły zasoby wodne, spowodowały straty w uprawach i inwentarzu żywym oraz zniszczyły infrastrukturę: nawadniań, transportu drogowego i społeczną, w tym związaną z sektorem zdrowotnym.

Niestety dla Azji nie znalazłem aktualnej regionalnej mapy, więc skorzystałem z globalnego wskaźnika SPEI, który już kiedyś pokazywałem na FB. Ostatnie trzy miesiące to susza w południowych Indiach, w Tadżykistanie oraz na półwyspie Indochińskim i na części wysp.

Na Sri Lance ponad 337 tysięcy ludzi mierzy się z kryzysem wodnym spowodowanym suszą i rosnącym zasoleniem zasobów wody (wpływ oceanu na przybrzeżne wody powierzchniowe i na wody podziemne).

Większość dorzecza Mekongu i sąsiednich regionów Azji Południowo-Wschodniej doświadcza stosunkowo suchych warunków, obejmując większość kontynentalnej Tajlandii oraz części Kambodży, Laosu i Wietnamu. Pomimo mokrego klimatu, w obszarze tym występuje deficyt opadów od co najmniej połowy 2019 r. Utrudniały roczny bilans wodny, zarówno pod względem opadów per se, jak i przepływów rzecznych. Sytuacja ta wpływa na uprawy i zaopatrzenie w wodę, głównie w dolnym odcinku Mekongu (wraz z wpływem zasolonej wody do delty rzeki). Poziom wody w zbiornikach jest niższy od średnich w tym okresie, ale jeszcze nie są krytycznie niskie. Prognozy opadów na okres do maja 2020 roku dają nadzieję na niepogorszenie sytuacji – przeciętna wielkość opadów. Jeśli te przewidywania się sprawdzą to region przetrwa suszę do nastania bardziej wilgotnej połowy roku.

Widoczna częściowo na poprzedniej mapie Australia zażegnała chwilowo kryzys suszy i pożarów po intensywnych opadach w ostatnim miesiącu co widać na poniżej mapie wartości wskaźnika SPEI-1.

Zła sytuacja utrzymuje się nadal na Wyspie Północnej w Nowej Zelandii, w której deficyt opadów notowany jest od wielu miesięcy. Tak jak pisałem w Wodny Raport – luty Do pomocy wysłano wojsko, ponieważ planowane jest ograniczenie korzystania z zasobów wody. A kradzieże wody już się zdarzają. Złodzieje ukradli 40 000 litrów (8800 galonów) wody ze zbiornika w szkole w Tinopai. Oprócz zabezpieczenia zasobów, wojsko będzie dowodziło wodę do najbardziej jej potrzebujących obszarów wyspy. Według meteorologów jest to najdłuższa susza w ostatnich siedmiu latach.

Podobał Ci się mój artykuł? Możesz wesprzeć moją działalność darowizną i zostając moim Patronem lub Mecenasem
tutaj więcej informacji

Możesz też zarejestrować się poprzez poniższy formularz, aby otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach. Nie ujawnię nikomu Twojego adresu!

źródła:

• O systemach monitoringu suszy na świecie i w różnych krajach poczytacie tutaj
• Wskaźnik SPEI dla całego świata tutaj
• Katastrofy naturalne na świecie, w tym susze i powodzie tutaj
• Raporty o suszy na świecie przygotowane w ramach działań EU tutaj
• Komunikat Wód Polskich o aktualnej sytuacji w Polsce – tutaj.
• O suszy w Europie poczytacie na stronach Europejskiego Obserwatorium Suszy (EDO) – tutaj.
• Więcej o wskaźniku stosowanym w Europie CDI tutaj (plik pdf)
• Wpływ suszy na uprawę pomidorów w Europie tutaj
• O ciepłej zimie w Europie tutaj
• Raport i mapa suszy dla Ameryki Północnej – tutaj.
• O skutkach suszy w Argentynie – tutaj.
• O suszy w Chile – tutaj.
• Strona Princeton Climate Analytics tutaj oraz mapy i dane powodziowe i suszowe – tutaj (dostęp po bezpłatnej rejestracji)
• Informacje o suszy w Maroku tutaj.
• O suszy w północno-zachodniej Afryce tutaj.
• Więcej o suszy w Południowej Afryce tutaj (plik pdf) i tutaj
• Stan klęski żywiołowej w RPA – tutaj
• O sytuacji w Kenii tutaj (plik pdf)
• O sytuacji na Sri Lance tutaj
• O sytuacji w zlewni Mekongu tutaj (plik pdf)
• O suszy w Nowej Zelandii tutaj