Za zgodą publikuję na blogu polemikę jaką napisałem do portalu WysokieNapięcie.pl.
Pierwszy w tym temacie był tekst Nowa elektrownia na Wiśle: ogromne koszty, marne skutki – autor Bernard Swoczyna
Drugi to polemika Ewy Malickiej prezeska Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych – Energetyka wodna – „ogromne koszty, marne skutki” – czy rzeczywiście?
Po ich lekturze, szczególnie drugiego tekstu, który podesłał mi jeden z Czytelników, postanowiłem napisać polemikę. Tytuł, który zaproponowałem jest w tytule tego postu. Na portalu Wysokie Napięcie ukazał się 28 maja 2021 r. pod tytułem: Czy istnieją ekologiczne elektrownie wodne?
W swoim artykule Ewa Malicka napisała: „nie można wrzucać całej energetyki wodnej do jednego worka i krytykować ją przez pryzmat jednej inwestycji”, a całość jest polemiką z wcześniejszym artykułem Bernarda Swoczyna. Oba artykuły ukazały się na portalu WysokieNapięcie.pl. Jednak w kontekście aspektu przyrodniczego energetykę wodną w postaci przegradzania rzek można wrzucić do jednego worka.
Potrzeba dekarbonizacji energetyki jest wyzwaniem, z którym musimy się zmierzyć w najbliższych latach, jednakże w procesie tym trzeba brać pod uwagę nie tylko ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, ale wpływ alternatywnych metod produkcji energii na środowisko w stosunku do ilości produkowanej energii. Ewa Malicka wskazuje, że Bernard Swoczyna popełnił błąd metodologiczny traktując duże i małe elektrownie wodne jednakowo, a wśród wymienionych punktów odniesienia pojawia się aspekt „ekologicznej energii”.
W pierwszym argumencie autorka odwołuje się powołując się na przykład Włocławka stwierdza, że nie oznacza on, iż wszystkie elektrownie wodne są szkodliwe dla środowiska, a produkowana w nich energia nie ma cech ekologicznych. O ile z drugą częścią tezy można się po części zgodzić, bo energia wody jest odnawialna i nie emituje znacznych ilości gazów cieplarnianych, więc ma cechy potocznie zwane ekologicznymi, to w przypadku pierwszej część znacząco mija się z prawdą, bo każda elektrownia wodna wymagająca przegrodzenia rzeki jest szkodliwa dla środowiska. Elektrownie wodne małe czy duże wpływają na szereg czynników abiotycznych, które przekładają się na część biologiczną ekosystemów.
Po pierwsze są barierą migracyjną dla ryb – zarówno małe jak i duże obiekty, a przepławki nie rekompensują powstających w ten sposób szkód w populacjach ichtiofauny. Po drugie każda przegroda na rzece zmienia charakterystykę przepływu wody, co z kolei przekłada się na zmiany w temperaturze czy natlenieniu wody, a te pociągają zmiany w procesach fizykochemicznych i biochemicznych co wpływa na stan jakościowy wód oraz warunki siedliskowe do rozwoju wielu grup organizmów, które część lub cały cykl życiowy spędzają w wodzie. Jedna przegroda na rzece pociąga za sobą szereg zmian i efekt ten jest zauważalny zarówno przy małej jak i przy dużej elektrowni wodnej. Więc elektrownie małe czy duże mają niekorzystny wpływ na środowisko.
Wśród argumentów promujących małą energetykę wodną pojawia się ich niewielkie oddziaływanie na środowisko, ale podejście to nie uwzględnia skumulowanego efektu tych małych obiektów, które łącznie nie wnoszą wielkiego wkładu do krajowej sieci, a mają znaczący wpływ na sieć ekosystemów rzecznych. Ponadto jak wskazuje Jeff Opperman w swoim artykule w Forbes „mała” w „małej elektrowni wodnej” prawie zawsze odnosi się do mocy turbiny, a nie do rozmiaru tamy, więc zarówno parametr wielkości przepływu podawany przez Ewę Malicką jak i parametr spadku w artykule Bernarda Swoczyna nie mówią nic o skali oddziaływania takiej inwestycji na środowisko. W dalszej części artykułu Jeffa Oppermana znajdziemy przykład dwóch elektrowni na rzece Elwha w Waszyngtonie – Elwha Dam (15 MW) i Glines Canyon Dam (13 MW), które w większości światowych klasyfikacji zaliczany byłyby do małych, ale wysokość ich piętrzenia to odpowiednio 33 i 64 metry, a konsekwencją ich istnienia była 99% redukcja populacji gatunków łososia w tej rzece. Jeff Opperman powołuje się także na wyniki badań z Norwegii, Hiszpanii i Chin, które mają jeden wspólny wniosek – małe elektrownie wodne mają większy wpływ na środowisko na megawat produkowanej energii w porównaniu do dużych elektrowni wodnych.
Kolejny ekologiczny aspekt przywoływany przez autorkę to dobry stan wód i naturalność rzek. Jak wspomniał w swoim artykule Bernard Swoczyna, zgodnie z unijna Ramową Dyrektywą Wodną, jesteśmy zobligowani do osiągnięcia dobrego stanu wód, a przegrody na rzekach uniemożliwiają osiągnięcie tego celu – bezpośrednio wpływając na elementy hydromorfologiczne, będące składową tej oceny, a pośrednio na jakość wód i elementy biologiczne. I to właśnie budowa wszelkich przegród na rzekach zaburza ten dobry stan, a możliwe do zastosowania derogacje to poprawiają stanu rzek – są jedynie prawnym wytrychem, że dana inwestycja może istnieć i pogarszać stan wód. Warto także w tym miejscu wspomnieć o dodatkowym celu jakim jest drożność – czyli zapewnienie migracji określonym gatunkom ryb. Tymczasem już teraz Polskie rzeki są poszatkowane na plasterki licznymi barierami i każda z nich stanowi przeszkodę i niemożliwość osiągnięcia celu środowiskowego dla drożności. Porównując małe i duże elektrownie wodne – to z wielu względów łatwiej zrobić kilka przepławek na dużych obiektach, niż setki czy tysiące na małych. Innym aspektem jest efektywność przepławek, których efektywność jest niewielka (nawet dobrze zarządzanych) w porównaniu do możliwej migracji na rzece bez barier.
Ponoć rzeka po zburzeniu zapory nie będzie naturalna. I tutaj Ewa Malicka popełnia rażący błąd w interpretacji czym jest środowisko naturalne. Autorka wskazuje, że nie wiemy co to znaczy naturalny bieg rzeki, że mylimy pojęcie naturalności z pierwotnością rozumianą jako stan przed ingerencji człowieka. Ja odczytuję w tym fragmencie, że naturalność jest dla niej status quo, że rzeka się nie zmienia (stąd przywołana pierwotność) i jak zburzymy tamę to nie jesteśmy wstanie odtworzyć jej otoczenia do stanu sprzed budowy. I tu jest fundamentalny błąd w rozumowaniu, bo termin naturalna rzeka nie odnosi się do jej naturalnego kształtu, który się nie zmienia przez lata. Naturalna rzeka to taka, w której zachodzą naturalne procesy ją kształtujące, naturalne procesy abiotyczne i biotyczne, w wyniku których rzeka zmienia się z upływem lat, chociażby powstawanie starorzeczy. Zburzenie tamy pozwala rzece na powrót do tych procesów ją kształtujących.
Podsumowując, Ewa Malicka wskazuje, że na przykładzie budowy tamy w Siarzewie Bernard Swoczyna, neguje sens istnienia całej branży energetyki wodnej. Zgodnie z jej opinią energia elektryczna wytwarzana w obiektach małej energetyki wodnej (MEW) jest energią zarówno ekologiczną, jak i odnawialną. Zgodzić się mogę, że jest odnawialną, ale ekologiczną na pewno nie, co zostało opisane powyżej. Czy to podważa istnienie całej branży MEW? Nie, bo są zapewne miejsca w kraju, gdzie MEWy mogą być głównym źródłem energii, jednak w najpowszechniejszej obecnie technologii MEW polegającej na przegrodzeniu rzeki, straty w środowisku naturalnym będą, bo zmienią się procesy ekologiczne w niej zachodzące. Problem środowiskowej ingerencji małych i dużych obiektów w system rzeczny można streścić słowami prof. Czerniawskiego z Uniwersytetu Szczecińskiego “proekologiczna energia rzeki przyczyni się wprawdzie do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, ale niezaprzeczalnie obniży wartość przyrodniczą ekosystemu rzecznego.”
Dr Sebastian Szklarek – ekohydrolog z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk, popularyzator nauki, założyciel portalu Świat Wody.
Źródła:
- Artykuł Forbes
- Przykład badań z Norwegii porównujących wpływ 27 małych elektrowni do wpływu 3 dużych – wnioski wskazują na trochę większe niekorzystne oddziaływanie małych elektrowni.
Bakken i in. 2012. Development of Small Versus Large Hydropower in Norway– Comparison of Environmental Impacts. Energy Procedia 20 ( 2012 ) 185 – 199. doi: 10.1016/j.egypro.2012.03.019
- Badania przeprowadzone na 40 małych elektrowniach wodny w Turcji
Başkaya i in. 2011. The principal negative environmental impacts of small hydropower plants in Turkey. African Journal of Agricultural Research Vol. 6(14), pp. 3284-3290. DOI: 10.5897/AJAR10.786.
- Artykuł Prof. Czerniawksiego
- Źródłowe artykuły z portalu WysokieNapięcie.pl:
Kompletnie nie rozumiem nagonki na energetykę wodną. Te oszczerstwa ekologów i rozsiewana przez nich propaganda skutkuje tym, że w Polsce marnuje się bezpowrotnie terawaty energii, które mogłyby służyć do przeprowadzenia prawdziwej zielonej rewolucji. A argumenty o szkodliwości elektrowni wodnych są kompletnie nie przekonywujące. Stawianie zapór i piętrzenie rzek powinno wykonywać się wszędzie tam, gdzie jest to tylko możliwe. Także z przyczyn ekologicznych. Dlaczego tak uważam?
1. Zapory na elektrowniach powinny pełnić rolę akumulatorów energii. I jako stabilne i sterowalne źródła energii ściśle współpracować ze źródłami niestabilnymi, takimi jak fotowoltaika i energia wiatrowa. Dopiero utworzenie wielu takich grup producenckich wytwarzających wspólnie prąd pozwoliłoby na faktyczne wyłączenie części zakładów energetyki konwencjonalnej. Sama fotowoltaika i wiatraki z racji na swoją niestabilność nie są żadnym sposobem na zapewnienie nam energii.
2. Powstałe sztuczne zbiorniki wodne podnoszą i stabilizują poziom wód gruntowych.
3. Zapory zwolniłyby spływanie słodkiej wody do morza.
4. Zatrzymana woda ochładza powietrze i podnosi jego wilgotność.
5. W powstałych zbiornikach woda ma szansę oczyścić się. (Duże masy roślinności i bentosu mają czas na zredukowanie zanieczyszczeń, które obecnie spływają prosto do morza).
6. Masa wody pozwala na rozwój bogatych ekosystemów wodnych – tak jak dzieje się to w naturalnych jeziorach.
7. Sztuczne zbiorniki można świetnie zagospodarować turystycznie. Sztuczne piętrzenia są także sposobem na odbudowanie całych wodnych ekosystemów – (poleskie bagna).
8. Sztuczne zbiorniki pozwalają rozwijać lokalne społeczności na terenach obecnie często zubożałych i niedoinwestowanych.
9. Energetyka wodna mogłaby się stać znaczącą gałęzią przemysłu.
10. W energetyce wodnej mogłoby znaleźć zatrudnienie wiele osób z różnych branż. Mogłaby stać się kołem zamachowym całej gospodarki. (Przemysł ciężki, usługi, przemysł energetyczny, transport, sieci elektryczne, przemysł i usługi turystyczne, rybołówstwo śródlądowe i wiele innych).
Jedynym minusem elektrowni wodnych jest problem z tymi rybami, które do rozwoju potrzebują dotarcia w górę rzeki. Dla nich pewnym rozwiązaniem są przepławki, a poza tym wydaje się, że w polskich wodach takich gatunków jest stosunkowo niewiele. (4 gatunki na około 80) Każda działalność człowieka ingeruje w przyrodę (i na odwrót) i chyba musimy się z tym pogodzić. A zatrzymywanie wody chyba nie jest najgorszą rzeczą, jaką robimy naszej planecie.
A ja kompletnie nie rozumiem, czemu ten komentarz pojawił się po tekstem, który ma już rok, a nie pod dwoma nowszymi z tego roku, gdzie jest większość odpowiedzi na podane w Pana/i komentarzu.
Ogólnie to nie nagonka ekologów (czytaj aktywistów), a rzeczowe argumenty naukowców (w tym ekologów). W naszym nizinnym kraju bilans korzyści-strat jest niekorzystny dla rozwoju hydroenergetyki opartej o przegradzanie rzek. Zamiast mówić o terawatach energii, proszę sprawdzić jakim kosztem.
cytując dr inż. Grzegorz Radtke: „Spośród 771 elektrowni wodnych w Polsce (dane za rok 2019), niemal 99% tej liczby stanowią MEW o mocy <10MW, w tym największy udział mają tzw. mikroelektrownie (<0,3MW) – w skali kraju moc wszystkich 587 mikroelektrowni odpowiada liczbie ok. 20 turbin wiatrowych o mocy zainstalowanej po 2MW każda.„
Ad.1. najbardziej sterowalne są elektrownie szczytowo-pompowe i to one mają największe znaczenie dla stabilizacji KSE.
Ad.2. i 3. To jest retencja w najniższym punkcie krajobrazu, którą powinno się robić na końcu jeśli jest taka potrzeba. W pierwszej kolejności retencja opadów w miejscu, w którym spadają na ziemię. Tak też podnosi się poziom wód gruntowych. A to nie zawsze jak zauważyła w raporcie prof. Ewa Krogulec.
Ad.1., 2 i 3 - zbiornik Sulejowski pokazał parę lat temu, że tezy postawione w tych trzech punktach nie spełniają się.
Ad.4. Naturalna meandrująca rzeka, mająca miejsce na rozlewiska z rozwiniętą roślinnością łęgową i innymi zbiorowiskami też chłodzi otoczenie. Nie trzeba do tego przegradzać rzeki.
Ad.5. Niektóre zanieczyszczenia mogą być szybciej usuwane przy wolniejszym przepływie - odsyłam do Ad. 4. Poza tym znów jak przy Ad.2 i 3 znów rozwiązanie końca rury - z zanieczyszczeniami jak i z retencją trzeba zacząć od źródła (początku rury), a nie od końca.
Ad.6. Czyli wszystkie rzeki zamieniamy w jeziora? To nie jest bioróżnorodność, której potrzebujemy my i środowisko. Proszę poczytać więcej o znaczeniu bioróżnorodności na wielu płaszczyznach społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Ad. 7. To gdzie ta rozwinięta turystyka na zb. Włocławskim? Lub na Sulejowskim czy Jeziorsku gdzie rokroczne zakwity sinic doprowadziły do zamknięcia wszystkich miejskich kąpielisk, bo więcej czasu były zamknięte niż otwarte, przez wspominane zakwity.
Ad.8., 9. i 10. Mityczne miejsca pracy i worki pełne pieniędzy. Z chęcią zobaczyłbym konkretne analizy i wyliczenia, a nie ogólnikowe zdania. Poza tym artykuły skupiają się na MEWach - małych elektrowniach, a nie dużych (bo jak zapory to rozumiem, że Pan/i skupia się dużej hydroenergetyce)
Polecam lekturę pozostałych tekstów, chociaż podejrzewam, że już Pan/i je przeczytał/a - na wszelki wypadek podsyłam link - a także lekturę całego raportu, który jest podlinkowany w tym tekście
https://swiatwody.blog/2022/04/14/fakty-i-mity-mewow-o-raporcie-i-debacie-male-elektrownie-wodne-w-polsce/