O specustawie suszowej

W poniedziałek 17 sierpnia pojawił się na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy, zapowiadanej wcześniej jako specustawa suszowa. Coraz więcej osób zaczyna do mnie pisać w tej sprawie i pytań o ocenę tej ustawy. Poniżej znajdziecie moją ocenę i informacje o kluczowych wodnych zmianach.

W całym 56-cio stronicowym dokumencie jest wiele aspektów związanych z prawem budowlanym i zagospodarowaniem przestrzennym, ale są też aspekty wodne oraz związane z Prawem wodnym, w tym zmiany w tej ustawie. Jest też sporo zmian w aktach prawnych powiązanych z powyższymi zakresami, w tym wzmianka o wycince drzew czy nieodpłatnym przekazywaniu Lasom Państwowym wyciętego przy inwestycji drewna – ale to nie mój zakres kompetencji, więc nie oceniam tych aspektów.

Jak czytamy w załączniku do Oceany Skutków Regulacji (OSR):

„Zaproponowane regulacje wprowadzają zmiany w trzech obszarach:
a) konieczności zapewnienia udziału powierzchni biologicznie czynnej,
b) konieczności zapewnienia zagospodarowania wód opadowych
i roztopowych, oraz
c) umożliwienia lokalizowania zbiorników wodnych lub stawów na wyznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego terenach rolniczych, terenach zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych, terenach łąk lub pastwisk również w przypadku gdy z planu miejscowego nie wynika dopuszczenie ich lokalizacji, chyba że ustalenia planu miejscowego zakazują ich lokalizacji.”

Wśród aspektów budowlanych związanych z wodą dodano następujące zapisy, które doprecyzowały aspekty nie wymagające pozwolenia na budowę, więc mogą przyspieszyć realizację inwestycji:

Pozwolenia na budowę nie wymagają:
„zbiorników bezodpływowych na wody opadowe lub wody roztopowe o pojemności do 10 m3”
Pozwolenia na budowę nie wymagają roboty budowlane polegające na:
14a) rowów będących obiektami budowlanymi;
14b)  obiektów budowlanych na rowach służących gospodarce wodnej, niebędących urządzeniami melioracji wodnych:
a)      piętrzących wodę i upustowych o wysokości piętrzenia do 1,0 m,
b)      budowli regulacyjnych i umocnieniowych,
c)      rurociągów zapewniających przepływ wody w rowie,
d)      służących do ujmowania wód z rowu o wydajności nie większej 1 m3/h,
e)      zbiorników wodnych na rowach o powierzchni do 500 m2 i głębokości nieprzekraczającej 3,0 m.”.

Z kolei w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w art. 1 dodano ustęp 5, który wyraźnie wskazuje obowiązek zachowania powierzchni biologicznie czynnej, w tym stanowiącej glebę, aby woda miała szansę wsiąkać i zasilać zasoby wód podziemnych. Ustęp brzmi:

5. W przypadku sytuowania nowego lub rozbudowy istniejącego obiektu budowlanego, o którym mowa w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, uwzględnienie wymagań ochrony środowiska w zakresie gospodarowania wodami opadowymi i roztopowymi następuje poprzez:
1)     zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych w obrębie działki budowlanej lub poprzez odprowadzenie do lokalnego systemu zagospodarowania wód opadowych i roztopowych; oraz
2)     zagospodarowanie działki budowlanej w sposób zapewniający udział powierzchni biologicznie czynnej wynoszący co najmniej 30% ogólnej powierzchni działki budowlanej, w tym stanowiącej glebę w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r. poz. 1396, z późn. zm.), wynoszący co najmniej 15% ogólnej powierzchni działki budowlanej.

Przechodząc do zmian w ustawie Prawo wodne w specustawie znajdziemy takie propozycje:

Doprecyzowanie, że mając własny rów do retencji wody opadowej możemy z tej wody korzystać bez problemu i nie potrzebne są na to pozwolenia:

W art. 33 1. Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie.
Dodano: „1a) pobór wody znajdującej się w rowie oraz stawie, który nie jest napełniany w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi, znajdującej się w granicach nieruchomości gruntowej stanowiącej własność właściciela, o ile pobór nie narusza interesu osób trzecich;”;

Mieliśmy w ostatnim czasie liczne marchewki w postaci programów dofinansowania retencji opadów w beczkach, ogrodach deszczowych i innych rozwiązaniach, to teraz dostajemy kij, żeby działać na jeszcze większą skalę. Wśród zmian mamy:

• zmniejszenie powierzchni uszczelnionej od której będzie pobierana opłata z 3500 m2 do 600 m2
• obniżenie udziału powierzchni wyłączonej z retencji za którą jest opłata – wcześniej opłaty dotyczyły obiektów na których 70% powierzchni zostało wyłączone z retencji terenowej, teraz jest to 50%
• podniesiono opłaty za każdy metr powierzchni uszczelnionej
  a) bez urządzeń do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych trwale związanych z gruntem – z 1,00 zł na 1,50 zł za 1 m2 na 1 rok,
  b) z urządzeniami do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych o pojemności do 10% odpływu rocznego z powierzchni uszczelnionych trwale związanych z gruntem – z 0,60 zł do 0,90 zł za 1 m2 na 1 rok,
  c) z urządzeniami do retencjonowania wody z powierzchni uszczelnionych o pojemności od 10 do 30% odpływu rocznego z powierzchni uszczelnionych trwale związanych z gruntem – z 0,30 zł do 0,45 zł za 1 m2 na 1 rok,
• zmiana podziału środków finansowych z powyższych opłat – samorządy dostaną więcej środków, które muszą przeznaczyć na rozwój retencji:
  Wpływy z tytułu opłat za usługi wodne z tytułu zmniejszenia naturalnej retencji terenowej, o której mowa w art. 269 ust. 1 pkt 1, [przed zmianą było] stanowią w 90% przychód Wód Polskich, a w 10% dochód budżetu właściwej gminy, a po zmianie: stanowią w 75% przychód Wód Polskich, a w 25% dochód budżetu właściwej gminy, przy czym co najmniej 80% tego przychodu gmina przeznaczy na rozwój retencji wód opadowych w zlewni obejmującej obszar gminy. ”;
  

Ułatwiono też rozwój retencji w obszarach rolnych, poprzez zwiększenie obiektów na które wystarczy nam tylko zgłoszenie wodnoprawne oraz umożliwieno tworzenia obiektów retencyjnych, które wpłyną na stosunki wodne sąsiednich działek, jeśli jest pisemna zgoda ich właścicieli.

Zmiany wyglądają nastęująco:

Art. 394. 1. Zgłoszenia wodnoprawnego wymaga: [Zmiany pogrubione]
9) wykonanie stawów, które nie są napełniane w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi o powierzchni przekraczającej 1000 m2 i nieprzekraczającej 5000 m2 [wcześniej było do 1000 m2] oraz głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu, o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, na który zakład posiada uprzednią, pisemną zgodę na wykonanie stawu właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem;

Art. 395. Pozwolenia wodnoprawnego albo zgłoszenia wodnoprawnego nie wymaga: [Zmiany pogrubione]
11) zatrzymywanie wody w rowach, jeżeli zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, na który posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem;
12)   hamowanie odpływu wody z obiektów drenarskich, jeżeli zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, na który zakład posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem;”,

[Oraz dodano:]
15) przebudowa rowów w celu zatrzymywania wody, jeżeli zasięg oddziaływania nie wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem, lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, na który posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem;
16) wykonanie stawów, które nie są napełniane w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi o powierzchni nieprzekraczającej 1000 m2 i głębokości nieprzekraczającej 3 m od naturalnej powierzchni terenu o zasięgu oddziaływania niewykraczającym poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem lub terenu znajdującego się w zasięgu oddziaływania, na który posiada uprzednią pisemną zgodę właścicieli gruntów objętych oddziaływaniem;”,

To byłoby na tyle jeśli chodzi o aspekty wodne. Z pozostałej części mój niepokój budzi zapis mówiący, że decyzję o pozwoleniu na inwestycję wydaje wojewoda właściwy dla województwa, w którego granicach znajduje się największa powierzchniowo część inwestycji. Biorąc pod uwagę, że wśród potencjalnych inwestorów są oprócz jednostek samorządowych Wody Polskie i Lasy Państwowe, zapis ten może ułatwić realizację dużych inwestycji o zasięgu większym niż jedno województwo, bo mniejsze inwestycje w retencję zostaną zapewne w gestii samorządów.

W aspektach formalno-prawnych jest też zapis o wywłaszczeniu. Podobnie jak w specustawie przeciwpowodziowej można za odszkodowaniem (jak właściciel nie dogada się z inwestorem to ma z góry ustaloną stawkę i musi ją zaakceptować bez odwołania) wykupić działki znajdujące się w obszarach zagrożonych powodzią (można to sprawdzić na mapach ISOK), tak teraz jeśli inwestycja będzie miała przeciwdziałać skutkom suszy to też można wywłaszczyć właścicieli. W specustawie zapis wygląda następująco:

Art. 22. Pkt 3 Nieruchomości znajdujące się w liniach rozgraniczających teren inwestycji w zakresie oznaczonym w decyzji o pozwoleniu na realizację inwestycji w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy zgodnie z art. 10 pkt 5, stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa, albo jednostki samorządu terytorialnego z dniem, w którym decyzja o pozwoleniu na realizację inwestycji w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy stała się ostateczna, za odszkodowaniem. Przepis nie dotyczy gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi.

Podsumowując zmiany związane z aspektem wodnym oceniam tą specustawę jako kolejny krok w dobrym kierunku, ale jest w tej beczce miodu łyżka dziegciu, o której wspomniałem na końcu. Więc pod względem powyższych zapisów wodnych jakieś 90% zmian oceniam pozytywnie.

Z całością dokumentów możecie się zapoznać na stronach Rządowego Centrum Legislacji – pod tym linkiem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12337151/katalog/12709767?fbclid=IwAR25wLAAklfZjUhB3cOyfZvIMRY6cK03v0zC0z5NISHACArLQfEK8wYIgVk#12709767

zdjęcie wpisu: ujście Wisły do Bałtyku – widok z promu Świbno-Mikoczyce (foto własne)