Już niedługo zaczniemy myśleć o wakacjach i wiele osób wybierze podróż nad jezioro, rzekę czy morze (w kraju lub za granicą). Każdy kto myśli o wypoczynku nad wodą, niewątpliwie skorzysta z kąpieliska lub miejsca przeznaczonego do kąpieli. Zgodnie z prawem, kąpielisko to wyznaczony przez radę gminy i oznakowany fragment wód powierzchniowych, wykorzystywany przez dużą liczbę osób kąpiących się. Jak uzupełnia tę definicję Główny Inspektorat Sanitarny obiekty zasługujące na takie miano, muszą spełniać wysokie standardy bezpieczeństwa również w rozumieniu norm europejskich. Muszą być stale monitorowane w sezonie oraz odpowiednio zarządzane. Również miejsca przeznaczone do kąpieli (inaczej – okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli), wyznaczane są przez gminę, ale jedynie na okres 30 dni w sezonie kąpieliskowym. Więcej informacji na temat różnić pomiędzy kąpieliskiem a miejscem przeznaczonym do kąpieli można znaleźć na stronach:
- https://www.dziennikprawny.pl/pl/a/kapielisko-czy-miejsce-okazjonalnie-wykorzystywane-do-kapieli-wiesz-gdzie-chlodzisz-sie-przed-upalem
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-wodne-18625895/dz-2-roz-2
W trosce o zdrowie użytkowników wód, w całej Europie jakość wód przeznaczonych do kąpieli jak i całe kąpieliska podlegają monitoringowi. Od listopada ubiegłego roku odbywają się warsztaty i konsultacje społeczne organizowane przez Komisję Europejską, poświęconych dyrektywie dotyczącej jakości wód na kąpieliskach (Workshop on the Review of the Bathing Water Directive (BWD 2006/07/EC) – Impact Assesment). Zarówno w styczniowych konsultacjach społecznych, jak i kwietniowych warsztatach miałam okazję uczestniczyć osobiście (on-line).
Poruszane były aktualne wyzwania związane z monitoringiem kąpielisk w kontekście dotychczas obowiązującej dyrektywy wodnej i wprowadzenia ewentualnych zmian, które miałyby zapewnić jeszcze lepszą ochronę zdrowia i środowiska.
Próbowano znaleźć odpowiedzi na takie zagadnienia jak:
- Czy dyrektywa dotycząca wody w kąpieliskach powinna wymagać częstszego monitorowania wód na kąpieliskach?
- Czy należy wzmocnić wymagania dotyczące monitorowania toksyn produkowanych przez sinice i zarządzania nimi?
- Czy dyrektywa dotycząca wody w kąpieliskach powinna wprowadzić wymóg oceny ryzyka w poszczególnych miejscach, aby wzmocnić ochronę przed innymi zagrożeniami mikrobiologicznymi i pojawiającymi się zanieczyszczeniami?
- Czy definicje dotyczące wyznaczania kąpielisk powinny być bardziej rygorystyczne, aby zwiększyć spójność i skuteczność w całej UE?
- Czy wymóg zachęcania społeczeństwa do udziału w wyznaczaniu kąpielisk powinien być wyraźniej sprecyzowany, aby zachęcić społeczeństwo do większego zaangażowania?
- Czy należy rozważyć wykorzystanie systemów modelowania, w szczególności w przypadku krótkotrwałych zanieczyszczeń, w celu uzupełnienia informacji z monitoringu?
- Jakie wymagania, jeśli w ogóle, należy uwzględnić w celu wykorzystania ulepszonych metod cyfrowych do przekazywania informacji o jakości wody w kąpielisku osobom kąpiącym się w celu podniesienia poziomu ochrony zdrowia?
Wybrane streszczenia poruszanych zagadnień:
- W rozmowie z ekspertami z Europejskiej Grupy Ekspertów ds. Mikrobiologii zasugerowano, że w dyrektywie dotycząca wody w kąpieliskach (BWD) można by określić częstotliwość monitorowania zamiast minimalnej liczby pobierania próbek na sezon kąpielowy, ponieważ sezon kąpielowy może być różny w poszczególnych państwach członkowskich.
(Obecnie dyrektywa BWD wymaga pobrania co najmniej czterech próbek w sezonie kąpielowym, w tym jednej pobieranej na krótko przed rozpoczęciem sezonu. Przekłada się to na minimum około jednej próbki miesięcznie w sezonie kąpielowym w wielu miejscach. W 2018 r. WHO zaleciła zwiększenie minimalnej rocznej liczby próbek do 20 na sezon kąpielowy. Przy comiesięcznym pobieraniu próbek szacuje się, że 15-20% kąpielisk jest potencjalnie błędnie ocenianych. W rezultacie zagrożone jest zdrowie kąpiących się. Wiele państw członkowskich już teraz przeprowadza częstsze kontrole w wielu miejscach, w tym w miejscach, w których występują krótkotrwałe zanieczyszczenia, oraz w miejscach, w których jakość wody jest niska.)
- Cyjanotoksyny pochodzące ze szkodliwych zakwitów sinic są obecnie uwzględniane w dyrektywie BWD jako część profilu wody w kąpielisku. Wymaga ona prowadzenia kontroli wzrokowej w przypadku stwierdzenia możliwości rozprzestrzeniania się oraz podjęcia odpowiednich środków monitorowania w przypadku, gdy rozprzestrzenianie się występuje i wiąże się z rzeczywistym lub prawdopodobnym zagrożeniem dla zdrowia. Prace WHO zalecają jednak ustanowienie nowego, odrębnego systemu klasyfikacji i zarządzania sinicami słodkowodnymi dla miejsc, w których stwierdzono ryzyko występowania zakwitów sinicowych.
- Piasek plażowy jest uważany przez WHO za istotny parametr, ponieważ może zawierać enterokoki bakteryjne, a także pasożyty lub grzyby, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi i mogą być przyczyną skażenia wody w kąpielisku poprzez rozproszone zanieczyszczenie. Dlatego zalecają, aby piasek plażowy był brany pod uwagę w zarządzaniu jakością wody.
- Aspekty estetyki i uciążliwości są częściowo uwzględnione w dyrektywie BWD, która wymaga, aby wody w kąpieliskach były kontrolowane pod kątem “zanieczyszczeń, takich jak pozostałości smoły, szkło, plastik, guma lub inne odpady” oraz aby podjęto odpowiednie środki zarządzania. Jednak takie parametry nie zawsze są uwzględniane w profilu wody w kąpielisku i nie prowadzi się systematycznego monitoringu. WHO zaleca uwzględnienie ich w ocenie systemowej plaży oraz, jeśli ocena ryzyka to uzasadnia, wdrożenie dodatkowego monitoringu.
- W przypadku innych parametrów, takich jak wirusy, oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, środki farmaceutyczne czy mikroplastik, dowody nie potwierdzają jeszcze potrzeby wprowadzenia dodatkowych regulacji. Konieczne są dalsze badania w celu ustalenia ich wpływu na zdrowie ludzi w wodzie w kąpieliskach oraz określenia standardowych metod analitycznych i monitorowania.
- Państwa członkowskie i zainteresowane strony wprowadzają rozwiązania cyfrowe w zakresie zarządzania wodą w kąpieliskach, w takich obszarach jak modelowanie krótkotrwałych przypadków zanieczyszczeń i informowanie społeczeństwa.
- Wszystkie państwa członkowskie wykorzystują obecnie strony internetowe do przekazywania informacji o jakości wody w kąpieliskach. Dodatkowo niektóre państwa członkowskie, regiony i władze lokalne wykorzystują aplikacje i media społecznościowe w celu informowania społeczeństwa o jakości wody. Pozwala to przekazywać informacje dla potencjalnych użytkowników kąpielisk w czasie rzeczywistym – na przykład ostrzegając ich o krótkotrwałych przypadkach zanieczyszczeń lub zakwitach sinic.
W Polsce można sprawdzać jakość wód na kąpieliskach na portalu https://sk.gis.gov.pl/index.php
Więcej informacji na temat jakości wód na kąpieliskach w Polsce, podsumowanie wyników z 2020 roku można przeczytać w raporcie: https://sk.gis.gov.pl/raporty/Stan_sanitarny_2020_-_kapieliska.pdf
Oficjalne raporty jakości wód na kąpieliskach z innych krajów europejskich z 2020 roku można znaleźć na stronie https://discomap.eea.europa.eu/Bathingwater/
Planując wakacje w Europie warto zajrzeć na oficjalne strony poświęcone jakościom wody na kąpieliskach w poszczególnych krajach. Znajdziemy informację, ile w danym kraju jest kąpielisk oraz jaki jest ich stan. Podane są tam linki do krajowych stron (dostępnych również w języku angielskim), gdzie można sprawdzić czy rejon, do którego się wybieramy ma kąpieliska, ile i jaka jest jakość wody tam w danym okresie i poprzednich sezonach.
Wesprzyj naszą działalność darowizną poprzez portal Patronite – https://patronite.pl/%C5%9AwiatWody
